Słodziki zamiast cukru – naturalne i syntetyczne

Słodziki to związki stosowane zamiast cukru w przemyśle spożywczym oraz w medycynie. Wiele z tych substancji dodaje się do napojów wolnych od cukru, a także produktów przeznaczonych dla diabetyków oraz osób ograniczających spożycie kalorii. Wyróżniamy słodziki naturalne oraz syntetyczne, które w przemyśle występują w postaci sypkiej, płynnej oraz w drażetkach. Zobacz, jaka ilość tych związków słodzących w codziennej diecie jest bezpieczna dla zdrowia i kiedy słodzik okaże się lepszy od cukru.

Czym są słodziki?

Słodziki nie są jedną grupą związków chemicznych, a wszelkimi substancjami określanymi jako zamienniki cukru. Słodzikiem nazywa się związki, które mają bardzo słodki smak, dlatego pozwalają na zaspokojenie ochoty na cukier. Są to związki zarówno pochodzenia naturalnego, jak i syntetyczne oraz półsyntetyczne.

Słodziki powszechnie stosowane jako zamiennik cukru to tzw. substancje intensywnie słodzące, które dają odczucia słodkiego smaku nawet kilka tysięcy mocniejsze w porównaniu do zwykłych cukrów, dlatego już niewielka ilość słodzika wystarcza do nadania słodkiego smaku danej potrawie, napojowi, czy produktowi farmaceutycznemu.

Kiedy stosować słodziki zamiast cukru?

Główna zaleta słodzików to ich niska kaloryczność. Po ten zamiennik cukru często sięgają osoby będące na diecie odchudzającej, które nie potrafią powstrzymać pragnienia słodkiego smaku. Sporadyczne korzystanie ze słodzików w tym przypadku jest nieco korzystniejsze, niż spożywanie cukru białego.

Poza niską kalorycznością słodziki odznaczają się niskim lub zerowym indeksem glikemicznym, co oznacza, że nie podnoszą poziomu glukozy we krwi lub podnoszą go w niewielkim stopniu, co zależy od danego słodzika. Dzieje się tak, ponieważ słodziki nie pobudzają organizmu do wytwarzania insuliny.

Słodziki zaliczane są do substancji o bardzo niskim indeksie, np.:

l Stewia – IG 0-3;

l Ksylitol – IG 7;

l Sztuczne słodziki (aspartam) – IG 0.

Dla porównania, indeks glikemiczny rafinowanego cukru stołowego to ok. 65, glukozy 100, a miodu 50-65. Wartość ta sprawia, że słodziki są alternatywą dla cukru w przypadku osób chorujących na cukrzycę. Często substancje te stosuje się w tzw. okresie przejściowym, czyli podczas odzwyczajania się od słodkich potraw. Co więcej, słodziki nie przyczyniają się do rozwoju próchnicy, ponieważ nie są pożywką dla drobnoustrojów.

Słodziki naturalne i syntetyczne

Substancje słodzące dzielimy na słodziki naturalne oraz słodziki syntetyczne i półsyntetyczne. Ponadto, wyróżnia się podział na wielowodorotlenowe (poliole) oraz substancje intensywnie słodzące.

Słodziki naturalne i półsyntetyczne to najczęściej wyciągi roślinne pozyskiwane w warunkach laboratoryjnych. Najpopularniejsze poliole to m.in.:

Stewia – jest to wyciąg z liści Sevia rebaudiana, odznaczający się ok. 200-300 razy słodszym smakiem od cukru białego. Można go stosować w ilości maksymalnej wynoszącej 4 miligramy na kilogram masy ciała. D-tagatoza – smakuje jak cukier, jest wytwarzana z d-galaktozy obecnej w mleku. Jej IG wynosi 7,5 natomiast kaloryczność 150/100g. Erytrol (E968) – jest wytwarzany z pszenicy lub skrobi kukurydzianej. Nie jest metabolizowany przez organizm, a wytwarzany w niemal niezmienionej postaci, przez co praktycznie nie wykazuje kaloryczności i nie podnosi poziomu glukozy we krwi. Można spożywać maksymalnie 50 g dziennie. Ksylitol (E967) – cukier brzozowy, dający podobne odczucie słodkości, jak cukier biały. zawiera ok. 40% mniej kalorii od cukru (240 kcal/100g). Dawka maksymalna dobowa to 15 g.

l Syrop klonowy – powstaje z soku klonowego. W około 75% składa się z sacharozy dlatego trzeba stosować go z umiarem. Działa oksydacyjnie i przeciwzapalnie. Zawiera witaminy z grupy B oraz minerały.

Słodziki syntetyczne o zerowym indeksie glikemicznym to m.in.:

l Aspartam (E951) – jest ok. 180-200 razy słodszy od cukru, można go stosować w ilości do 40 mg na kg masy ciała.

l Acesulfam-K (E950) – jest ok. 150 razy słodszy od cukru, może nieco zwiększać poziom glukozy we krwi. Można go stosować w ilości do 9 mg/kg masy ciała.

l Sukraloza (E955) – jest aż 600 razy słodsza od cukru. Stosuje się ją w ilości nie większej niż 15 mg/kg masy ciała.

l Cyklaminian sodu (E952) – słodszy 30 razy, stosowany w ilości do 7 mg/kg masy ciała.

Zastosowanie słodzików w branży spożywczej i farmaceutycznej

Słodziki to związki, które ze względu na intensywnie słodki smak, bardzo niską wartość odżywczą, rozpuszczalność w wodzie i w niektórych przypadkach odporność na działanie temperatury, znajdują zastosowanie w przemyśle spożywczym. Wszelkie napoje gazowane oznaczane jako produkty bez cukru zawierają zamiast niego słodzik poprawiający smak. Słodziki znajdziemy również w produktach cukierniczych oraz mlecznych, a także w wyrobach przeznaczonych dla osób chorujących na cukrzycę oraz ograniczających ilość spożywanych kalorii.

W przemyśle farmaceutycznym słodziki stosuje się jako dodatek poprawiający smak leków i suplementów, a także jako zamiennik cukru w żywności specjalnego przeznaczenia, głównie w produktach i suplementach dla diabetyków.

Słodzik – szkodliwość dla organizmu, przeciwwskazania

Słodziki stosowane w rozsądnych, zalecanych ilościach nie wywołują skutków ubocznych. Jedynie spożywanie dawek przekraczających normy uznane za bezpieczne może być szkodliwe i wywoływać głównie działanie przeczyszczające, bóle brzucha, czy nudności i bóle głowy. Wiąże się to z faktem, że niektóre słodziki nie wchłaniają się do organizmu i są fermentowane w jelitach.

Ze słodzików stosowanych do dosładzania produktów spożywczych (np. słodzenia herbaty) powinny jednak zrezygnować kobiety w ciąży, matki karmiące piersią, osoby starsze oraz małe dzieci. Warto zaznaczyć, że zarówno słodziki sztuczne, jak i słodziki naturalne nie powinny być stosowane w nadmiarze, co dotyczy każdego innego składnika żywności.