Białystok ma jedną z najlepszych rekonstrukcji Homo erectus na świecie

Uniwersytet w Białymstoku dołączył do elitarnego grona zaledwie trzech uczelni w Polsce, które mogą pochwalić się rekonstrukcją człowieka wyprostowanego (Homo erectus). Naturalnych rozmiarów model przodka Homo sapiens, żyjącego już około 2 miliony lat temu, wzbogacił wystawę antropologiczną „Śladami naszych przodków” w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym. To kolejny wyjątkowy eksponat, który dołączył do neandertalczyka i słynnej australopiteki Lucy.

Dr Anna Matwiejuk, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego, nie kryje dumy z tego wyjątkowego nabycia: „Jesteśmy bardzo dumni i wzruszeni, że na wystawie antropologicznej „Śladami naszych przodków” w Centrum Przyrodniczym, w Uniwersytecie w Białymstoku, w stolicy Podlasia, każdy może zobaczyć jednego z bezpośrednich i najbardziej zadziwiających przodków człowieka współczesnego, kluczowe ogniwo w ewolucji człowieka – człowieka wyprostowanego sprzed ok. 2 mln lat.”

Homo erectus to prawdziwy pionier w historii ludzkości. Jak podkreśla dr Matwiejuk: „To pionier w wielu aspektach –pierwszy opuścił Afrykę, pierwszy rozwinął złożone narzędzia, pierwszy opanował ogień, pierwszy zbliżył się budową ciała do człowieka współczesnego. Dzięki jego ciekawości świata, być może w poszukiwania lepszych miejsc do życia, czy wędrówkami za zwierzętami to on pożegnał się z Afryką, kolebką ludzkości i poprzez Półwysep Synaj zasiedlił obszary azjatyckie, zapoczątkowując późniejsze wszystkie zdarzenia w ewolucji człowieka.”

Mistrz przetrwania spośród hominidów

Białostocka uczelnia znalazła się w prestiżowym towarzystwie Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Łódzkiego. Jak zauważa dr Matwiejuk: „Wszystkie najlepsze muzea historii naturalnej na świecie posiadają wystawy poświęcone ewolucji człowieka, ale tylko nieliczne szczycą się rekonstrukcją człowieka wyprostowanego Homo erectus.”

Człowiek wyprostowany był prawdziwym mistrzem przetrwania – jego gatunek przetrwał blisko 2 miliony lat. Pojawił się około 2 miliony lat temu we wschodniej Afryce i jako pierwszy z hominidów rozprzestrzenił się na obszar Azji, gdzie żył jeszcze około 100 tysięcy lat temu. Jego ślady odnajdujemy w Gruzji (1,75 mln lat temu), na Jawie w Indonezji (1,6 mln lat temu), w Chinach (1,3 mln lat temu) i w Europie (1,0 mln lat temu). Nawet w Polsce – najstarsze pozostałości z Kończyc Wielkich koło Cieszyna datowane są na 800 tysięcy lat temu.

Homo erectus był pierwszym z naszych krewnych o ludzkich proporcjach ciała – z krótszymi ramionami i dłuższymi nogami w stosunku do tułowia. Osobniki afrykańskie były znacznie wyższe (około 170 cm) i miały większą pojemność czaszki (około 1000 cm³) niż azjatyckie. Najbardziej przypominały dzisiejszych Masajów – byli smukli, wysocy i świetnie biegali na długich dystansach.

Pierwszy uśmiech w historii ludzkości

Dr Matwiejuk malowniczo opisuje wygląd naszego przodka: „Człowiek wyprostowany gdyby zaszczyciłby nas uśmiechem (a prawdopodobnie był pierwszym gatunkiem, który się uśmiechał), to jego uśmiech zwracałby naszą uwagę, przez masywną budowę żuchwy, a jego spojrzenie byłoby surowe i przenikliwe, patrzyłby na nas spod masywnych łuków brwiowych.”

To właśnie Homo erectus jako pierwszy potrafił wskrzesić i utrzymać ogień, wytwarzał proste narzędzia kamienne (pięściaki aszelskie), a nawet ozdoby. Gromadzenie się wokół ogniska mogło być kluczowym momentem w rozwoju tego, co czyni nas ludźmi.

Wśród najważniejszych skamieniałości tego gatunku znajdują się: człowiek jawajski, chłopiec z Turkana z Kenii, człowiek pekiński oraz czaszki z Dmanisi w Gruzji. Jak wyjaśnia dr Matwiejuk: „Homo erectus dał początek kilku liniom ewolucyjnym, a jego najważniejszym potomkiem był Homo heidelbergensis, forma pośrednia pomiędzy neandertalczykiem Homo neanderthalensis, denisowianami i człowiekiem współczesnym Homo sapiens.”

Rekonstrukcja człowieka wyprostowanego wzbogaciła wystawę stałą „Śladami naszych przodków”, którą mieszkańcy Białegostoku i całego Podlasia mogą oglądać w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym im. Profesora Andrzeja Myrchy przy ul. K. Ciołkowskiego 1J od czerwca 2023 roku. Ekspozycja poświęcona ewolucji człowieka zawiera mural z jedenastu scenek z życia naszych przodków, repliki czaszek hominidów oraz trzy wyjątkowe rekonstrukcje: neandertalczyka, australopiteki Lucy i teraz także człowieka wyprostowanego.